اسید سیتریک آبدار
سیتریک اسید آبدار یا اسید سیتریک مونوهیدرات نوعی کربوکسیلیک اسید است که از مهم ترین اسیدهای آلی به حساب می آید و با توجه به اینکه در بسیاری از مرکبات و دیگر میوه ها وجود دارد، به عنوان یک ترکیب غیرسمی و خوراکی به منظور ایجاد طعم و پایدارکننده به مواد غذایی اضافه می شود.
اسید سیتریک آبدار به عبارتی این ترکیب یک ماده نگهدارنده مناسب و یک طعم دهنده اسیدی است که با توجه به تولید آسان و قابلیت انحلال بالا، بسیار مورد توجه صنایع قرار گرفته است. علاوه بر میوه ها می توان اسید سیتریک را در دانه و عصاره گل ها و حتی در بسیاری از بافت ها و مایعات حیوانی همچون خون، بزاق، اشک، کبد، قلب، مغز، ماهیچه و … نیز یافت.
کاربردهای اسید سیتریک آبدار
حدود ۶۰% اسید سیتریک تولید شده در صنایع غذایی و تولید انواع نوشیدنی ها مصرف می شود و ۳۰% آن در صنعت داروسازی و تولید انواع شوینده ها به کار می رود و مابقی نیز برای دیگر مصارف اختصاص داده می شود.
این اسید به عنوان تنظیم کننده اسیدیته محیط و عامل آنتی اکسیدان در نوشیدنی های گازدار، انواع شربت، آب میوه ها، چای و قهوه، نوشیدنی های انرژی زا و حتی بستنی ها کاربرد دارد. علاوه بر این برای ایجاد طعم میوه ای و مزه ترش استفاده می شود. در بستنی ها به عنوان عامل امولسیفایر و به منظور جلوگیری از جدا شدن چربی های موجود در بستنی و یا به عنوان جایگزین آب لیمو تازه در دستورالعمل تولید بستنی و دسرها از این اسید استفاده می شود.
اسید سیتریک آبدار اغلب به عنوان اسید آلی و عامل کنترل PH ، طعم دهنده و نگهدارنده در محصولات غذایی همچون انواع کلوچه و بیسکویت، آب نبات، مربا و ژله، سس ها و غذاهای فوری وجود دارد. به عنوان آنتی اکسیدان در محصولات لبنی و همچنین عامل اسیدی کننده انواع پنیرها از اسید سیتریک استفاده می شود.
استفاده در صنایع غذایی
یکی از موارد کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی استفاده از آن در مواد غذایی منجمد است. این اسید از طریق تنظیم PH و شلاسیون باعث افزایش فعالیت آنتی اکسیدان و کاهش فعالیت آنزیم ها در مواد غذایی منجمد می شود.
استفاده از اسید سیتریک در داروسازی
اسید سیتریک در داروسازی به عنوان عامل ضدقارچ و بازدارنده ترومبین استفاده می شود. با توجه به اینکه خون در حضور یون کلسیم لخته و منعقد می شود، با هدف جلوگیری از انعقاد خون و آماده سازی آن برای انتقال، از اسید سیتریک و سیترات سدیم در محلول های ضد انعقاد استفاده می شود.
درصورتی که این اسید در آب با بی کربنات سدیم یا همان جوش شیرین ترکیب شود می تواند کربن دی اکسید تولید کند و همین امر آن را برای استفاده در پودرها و قرص های جوشان مناسب کرده است. اسید سیتریک را می توان در دسته ترکیبات فعال در تولید دستمال های آنتی وایرال قرار داد. در انواع کرم، ژل و مایعات بهداشتی وجود دارد.
استفاده در محصولات آرایشی و بهداشتی
از آنجا که اسید سیتریک با پایین آوردن PH محیط مانع فاسد شدن و تغییر رنگ محصولات آرایشی و بهداشتی می شود، به طور گسترده در ادکلن ها، محصولات شستشوی پوست چرب و نیز محلول های فیکساتوری مو استفاده می شود.
از آنجا که سیترات در طبیعت به راحتی تجزیه می شود، آن را جایگزین مناسبی برای فسفات موجود در انواع پاک کننده ها مانند پودرها، پاک کننده سطوح و حتی محلول های ظرفشویی و لباسشویی معرفی کرده اند.
استفاده از اسید سیتریک در کشاورزی
به عنوان عامل تنظیم PH و آنتی اکسیدان در کشاورزی و خوراک دام و طیور به صورت گسترده کاربرد دارد.
حذف اکسیدهای فلزی
از دیگر کاربردهای این اسید آلی حذف اکسیدهای فلزی از روی سطوح آهنی و غیرآهنی در فرآیند پاک کردن فلزات است.
اسید سیتریک را می توان به راحتی در عملیات آبکاری، آبکاری مس، دباغی چرم، در جوهرهای چاپ، منسوجات، ترکیبات شوینده ها و … به کار برد.
استفاده از اسید سیتریک در رنگ سازی و جوهرهای چاپ
یکی از موارد استفاده که به آن اشاره شد رنگ سازی و جوهرهای چاپ است. در صنعت رنگ سازی و تولید رزین های دارای پایه آلکیلی از اسید سیتریک به صورت استر و نمک های آن به عنوان عامل نرم کننده و ضدکف استفاده می شود.
استفاده در صنایع نساجی
در صنعت نساجی نیز برای تولید منسوجات با کیفیت بالا و مقاوم در برابر پرس استفاده می شود.
در ساختمان سازی
اسید سیتریک می تواند یک جایگزن بدون بو برای سرکه سفید در رنگ های اسیدی مصرفی در رنگ کردن ساختمان ها باشد. از اسید سیتریک به عنوان جایگزین مناسب برای اسید نیتریک مصرفی در غیرفعال کردن فولاد نام برده اند.
در صنعت نفت از مقداری اسید سیتریک در فرایند استخراج نفت از لابلای شن ها استفاده می شود. این اسید در بتون و ملات و پلاسترها نیز وجود دارد.
استفاده در صنعت پلاستیک
در صنعت پلاستیک استرهای سیترات عامل نرم کننده غیرسمی در ترکیبات پلیمری، روکش های محافظ و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی است.
